Z dniem 01 marca 2009 roku, na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1287) wprowadzono możliwość dokonywania aktów poświadczenia dziedziczenia, które sporządzane są przez notariusza. Od tej daty spadkobierca (bez względu na tytuł prawny powołania do dziedziczenia: ustawa czy testament) ma alternatywę w zakresie realizacji swoich uprawnień związanych z dziedziczeniem.
Mając za podstawę aktualnie obowiązujące przepisy potencjalny spadkobierca, czy zapisobierca może albo złożyć do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po określonym spadkodawcy albo złożyć odpowiednie dokumenty u notariusza, który na ich podstawie poświadczy dziedziczenie, potwierdzając je aktem poświadczenia dziedziczenia. W obu przypadkach następuje rejestracja dokumentu w Rejestrze Spadkowym – utworzonym przez Krajową Radę Notarialną systemie teleinformatyczny, zawierającym między innymi informacje o zarejestrowanych aktach poświadczenia dziedziczenia i postanowieniach o stwierdzeniu nabycia spadku. (Na temat kosztów poszczególnych postępowań w sobnym wątku). Decyzję o tym, który z możliwych sposobów wybrać powinniśmy uzależnić od odpowiedzi na kilka istotnych pytań, w tym szczególności: 1. jak szybko chcemy uzyskać dokument potwierdzający stwierdzenie nabycia spadku, 2. czy wszyscy spadkobiercy i osoby zainteresowane mogą jednocześnie spotkać się w jednym miejscu (kancelarii notarialnej), 3. czy w konkretnej sytuacji faktycznej dziedziczenie będzie opierało się o przepisy ustawy (dziedziczenie ustawowe), czy o testament (dziedziczenie testamentowe), 4. czy otwarcie spadku nastąpiło po dacie 01 lipca 1984 roku (datą otwarcia spadku jest data śmierci spadkodawcy). Ad 1. W odniesieniu do pierwszego pytania należy stwierdzić, iż postępowania sądowe trwają nie mniej niż kilka miesięcy stąd istotnym jest, czy spadkobiercom zależy na szybkim uzyskaniu dokumentu potwierdzającego nabycie spadku lub jego części. Postępowanie spadkowe prowadzone przed notariuszem odbywa się w ciągu jednego dnia po uprzednim dostarczeniu mu niezbędnych dokumentów. Tym samym akt poświadczenia dziedziczenia uzyskujemy znacznie szybciej, co jednocześnie skutkuje tym, że szybciej możemy korzystać ze swoich uprawnień jako spadkobiercy. Ad 2. Bardzo istotnym elementem postępowania spadkowego prowadzonego przed notariuszem jest konieczność osobistego i jednoczesnego stawienia się wszystkich spadkobierców i osób zainteresowanych, które dziedziczą z ustawy, z testamentu, są zapisobiercami lub mogliby dziedziczyć z ustawy, gdyby nie fakt istnienia ważnego testamentu. Zatem jeśli nie istnieje możliwość osobistego stawiennictwa notarialne poświadczenie dziedziczenia jest wykluczone. Powyższe zastrzeżenia nie dotyczą możliwości jaki daje sporządzenie projektu protokołu dziedziczenia, (z względu na obszerność zagadnienia sporządzenie projektu protokołu dziedziczenia zostanie opisane wkolejnym wątku). Ad 3. Z przepisów prawa wynika (art. 95a ustawy - Prawo o notariacie), iż postępowanie spadkowe przed notariuszem może zostać przeprowadzone w przypadku, w którym podstawą dziedziczenia jest ustawa (dziedziczenie ustawowe) albo testament notarialny czy własnoręczny (dziedziczenie testamentowe). Podstawą stwierdzenia nabycia spadku przed notariuszem nie może być testament szczególny opisany w art. 952 i n. kodeksu cywilnego (z wyłączeniem testamentów szczególnych, np. wojskowych), w sytuacji istnienia takiego testamentu zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania spadkowego przed sądem. Ad 4. Elementem obligującym spadkobierców do przeprowadzenia postępowania spadkowego przed sądem jest sytuacja, w której otwarcie spadku nastąpiło po dacie 01 lipca 1984 roku. Fakt ten jest ściśle związany z wejściem w życie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 1984 roku w sprawie dokumentów stwierdzających tożsamość (Dz. U. 1984 r. Nr 32, poz. 175), którym uregulowano kwestie zamieszczania w dowodach osobistych numerów PESEL, co skorelowane jest z wymogiem umieszczania numerów PESEL spadkodawcy w aktach poświadczenia dziedziczenia. Powyższe informacje choć przedstawione są skrótowo dają możliwość podjęcia świadomej decyzji w zakresie możliwości i potrzeb spadkobiercy, co do wyboru sposobu uzyskania dokumentu stwierdzającego nabycie spadku.Stwierdzenie nabycia spadku a akt poświadczenia dziedziczenia – porównanie.
